How To Be A Good Parent – Top 10 Parenting Tips in Marathiपालकांनी आपल्या मुलांसोबत कसे वागावे?
चांगले पालक कसे बनावे ? | कोणत्या गोष्टींने आपण चांगले आईवडील बनू? – अनुभवी १० उत्कृष्ठ टिप्स | What makes a good parent In Marathi | How to behave with your child – Top 10 tips in Marathi
पालकत्व सोपे नाही. चांगले पालक होणे हे कठोर परिश्रम आहे.
काय चांगले पालक बनवते? What makes a good parent Information In Marathi
एक चांगले पालक असे असतात जे आपल्या मुलाच्या हिताचे निर्णय घेण्याचे प्रयत्न करतात. एक उत्तम पालक कसे बनतात हे केवळ पालकांच्या कृतींद्वारे परिभाषित केले जात नाही तर त्यांच्या असणाऱ्या हेतूने देखील ते दिसले जाते .
चांगले पालक परफेक्ट असणे आवश्यक नाही. कुणीही परफेक्ट नाही. कोणतेही मूल परफेक्ट (परिपूर्ण) नसते. आपण आपल्या कोणाकडूनही अपेक्षा ठेवताना हे लक्षात ठेवणे फार महत्त्वाचे असते.
यशस्वी पालकत्व म्हणजे परिपूर्णता (perfection ) प्राप्त करणे नव्हे. परंतु याचा अर्थ असा नाही की आपण त्या ध्येयासाठी प्रयत्न करू नये. प्रथम स्वतःसाठी उच्च दर्जा सेट करा आणि नंतर तुमच्या मुलांसाठी . तुम्ही स्वतः तुमच्या मुलांसाठी रोल मॉडेल असला पाहिजेत .
Top 10 Best and Latest Parenting Tips in Marathi । टॉप १० पालकत्व टिप्स
चांगले पालक कसे व्हावे (10 good parenting tips on how to be a better parent In Marathi ), पालकत्वाची चांगली कौशल्ये शिका (learn good parenting skills in Marathi) आणि वाईट पालकत्व कसे टाळावे (avoid bad parenting in marathi ) यासाठी येथे 10 चांगल्या parenting tips आहेत.
त्यापैकी बरेच उपाय हे जलद किंवा सोपे नाहीत. यासाठी आपल्याला देखील वेळ द्यावा लागेल. आणि कदाचित काहीजण हे सर्व वेळोवेळी करू शकत नाही.
परंतु जर तुम्ही या Marathi parenting guide टिपांवर काम करत राहिल्यास, म्हणजे तुम्ही योग्य दिशेने वाटचाल करत आहेत, जरी तुम्ही यापैकी काही गोष्टींसाठी वेळ दिला तरीही तुम्ही बरोबर वाटेवर राहाल .
#1 एक चांगला आदर्श व्हा (Be A Good Role Model )
पाऊलावर पाऊल ठेवणे . हि म्हण तुम्हाला माहीतच असेल. आपली मुले हि आपल्या पाउलांवर पाऊल ठेवत असतात.
तुमच्या मुलांना फक्त त्यांनी काय करावे हे सांगू नका तर ते तुम्ही तुमच्या कृतीत तुन देखील दर्शवा . आपल्या मुलांना उत्तम शिकवण देण्याचा मार्ग म्हणजे आपली कृती .
मानव ही एक विशिष्ट प्रजाती आहे कारण आपण अनुकरण करून शिकू शकतो. आपण इतरांच्या कृती कॉपी करण्यासाठी, त्यांना समजून घेण्यासाठी आणि त्यांना आपल्या स्वतःमध्ये समाविष्ट करण्यासाठी विशिष्ट प्रकारे प्रोग्रॅम केले गेलेले असतो. विशेषतः करून छोटी मुले , त्यांचे पालक जे काही करतात ते अतिशय काळजीपूर्वक पहात असतात.
म्हणून, तुम्हाला तुमच्या मुलाने तुम्हाला जे हवंय तेच बनवायचे असेल तर — सर्व प्रथम तुमच्या मुलांचा आदर करा, त्यांना सकारात्मक वागणूक आणि वृत्ती दाखवा ( positive behavior and attitude ), तुमच्या मुलाच्या भावनांबद्दल सहानुभूती बाळगा — आणि तुमचे मूल त्याचे अनुकरण करेल.
#2: मुलांवर प्रेम करा आणि त्यांना कृतीतून दाखवा ( Love Them And Show Them Through Action)
तुमचे प्रेम दाखवा.
आपल्या मुलावर जास्त प्रेम करण्यात काही हरकत नाही. त्यांच्यावर प्रेम केल्याने त्यांचे नुकसान होऊ शकत नाही .
परंतु प्रेमाच्या नावाखाली तुम्ही जे काही कराल (किंवा मुलांना द्याल ) जसे कि — वस्तुरूपी आनंद , अति सौम्यपणा , कमी अपेक्षा आणि अतिसंरक्षण यासारख्या गोष्टी. जेव्हा या गोष्टी खऱ्या प्रेमाच्या जागी दिल्या जातात, तेंव्हा ते मुलं बिघडण्याची शक्यता असते.
तुमच्या मुलावर प्रेम करणे जसे सोपे आहे तसेच त्यांना प्रेमाने मिठी मारणे, त्यांच्यासोबत किमती वेळ घालवणे, एकत्र कुटुंबाचे जेवण करणे आणि तुमच्या मुलाच्या समस्या गांभीर्याने ऐकणे हे देखील तितकेच सोपे असू शकते.
अश्या कृतीतून प्रेम दाखविल्याने feel-good hormones -ऑक्सिटोसिन सारख्या चांगल्या संप्रेरकांच्या उत्सर्जनास चालना मिळते. या न्यूरोकेमिकल्समुळे (neurochemicals) आपल्याला शांतता, भावनिक उबदारपणा आणि समाधान मिळते ; आणि यातूनच आपली मुलं त्यांच्यातील आनंदीपणा , लवचिकता विकसित करतात आणि आपल्या पालकांसोबत मैत्रीचं नातं तयार करण्यात संकोच बाळगत नाही.
#3: दयाळू आणि दृढ सकारात्मक पालकत्वाचा सराव करा (Practice Kind And Firm Positive Parenting)
साधारणपणे एकमेकांशी कमी प्रमाणात जोडलेल्या अश्या सुमारे 100 अब्ज मेंदूच्या पेशी (न्यूरॉन्स) घेऊन बाळांचा जन्म होतो. आणि हळू हळू ह्या पेशी आपल्या येणाऱ्या विचारांनी जोडल्या जातात , आपल्या कृती तुन जोडल्या जातात , आपल्या व्यक्तिमत्त्वाला आकार देतात आणि मुळात आपण कोण आहोत हे ह्या पेशी हळू हळू ठरवतात. हे जीवन या अनुभवांद्वारे तयार केले जाते , मजबूत केले जाते आणि त्यातून ती व्यक्ती म्हणून घडून येते.
तुमच्या मुलाला सकारात्मक कौटुंबिक संवाद (positive family interaction) द्या, विशेषत: सुरुवातीच्या काळात. त्यानंतर ते स्वतः सकारात्मक अनुभव घेऊ शकतील आणि ते इतरांना देऊ शकतील.
परंतु तुम्ही तुमच्या मुलाला नकारात्मक अनुभव दिल्यास, त्यांच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेला विकास त्यांना मिळणार नाही.
त्यांच्या सोबत बोबडे गाणे गा. गुद्गुल्यांची शर्यत करा . त्यांच्यासोबत बागेत जा. तुमच्या मुलासोबत हसा. त्यांच्याकडे सकारात्मक लक्ष द्या. त्यांच्यासोबत भावनिक तांडव करा. सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवून दोघे मिळून छोट्या छोट्या समस्या सोडवा.
हे सकारात्मक अनुभव तुमच्या मुलाच्या मेंदूमध्ये चांगले न्यूरल कनेक्शन तयार करतात आणि तुमच्या आठवणी तयार करतात आणि ह्या आठवणी तुमचे मुलं आयुष्यभर त्याच्या सोबत ठेवतो.
जेव्हा शिस्तीचा विचार केला जातो तेव्हा सकारात्मक राहणे कठिण दिसते, विशेषत: वर्तणुकीशी संबंधित समस्या हाताळताना. पण सकारात्मक शिस्तीचा वापर करून आणि कठोर शिस्त टाळून हे शक्य आहे.
एक चांगले पालक असण्याचा अर्थ असा आहे की आपण आपल्या मुलाला काय योग्य आणि काय चूक याची नैतिकता (moral ) शिकवणे आवश्यक आहे.
मर्यादा निश्चित करणे आणि सातत्य ठेवणे हा चांगल्या शिस्तीचा सुवर्ण नियम आहे. तुम्ही नियम सेट करता आणि त्यांची अंमलबजावणी करता तेव्हा दयाळू आणि दृढ व्हा. मुलाच्या गैरवर्तनामागील कारणावर लक्ष केंद्रित करा. आणि त्यांना भूतकाळात केलेल्या चुकीची शिक्षा देण्यापेक्षा त्यातून भविष्यात सकारात्मकतेने वागण्याची संधी द्या.
#4: तुमच्या मुलासाठी सुरक्षित आश्रयस्थान व्हा (Be A Safe Haven For Your Child)
तुमच्या मुलाच्या संकेतांना प्रतिसाद देऊन आणि त्यांच्या गरजांप्रती संवेदनशील राहून तुम्ही नेहमी त्यांच्यासाठी तिथे असाल हे तुमच्या मुलाला कळू द्या. तुमच्या मुलाला एक व्यक्ती म्हणून स्वीकारा आणि समर्थन द्या . तुमच्या मुलांना त्यांचे मन मोकळे करण्यासाठी त्यांचे एक उबदार आणि सुरक्षित ठिकाण बना .
मुलांना नेहमी सकारात्मक प्रतिसाद देणार्‍या पालकांच्या मुलांचा भावनिक नियमन विकास, सामाजिक कौशल्य विकास आणि मानसिक आरोग्य परिणाम अधिक चांगला असतो.
#5: तुमच्या मुलाशी बोला आणि त्यांची बौद्धिक एकात्मता वाढविण्यास मदत करा (Talk With Your Child And Help Their Brains Integrate)
आपल्यापैकी बहुतेकांना सुसंवादाचे महत्त्व आधीच माहित आहे. तुमच्या मुलाशी बोला आणि त्यांचे म्हणणे देखील लक्षपूर्वक ऐका. संवादाची मोकळीक ठेवल्याने , तुमचे तुमच्या मुलाशी चांगले नाते तयार होते आणि जेव्हा एखादी समस्या असेल तेव्हा तुमचे मूल सर्वप्रथम तुमच्याकडे येईल.
तसेच सुसंवादाचे आणखी एक कारण आहे. तुम्ही तुमच्या मुलाचे बौद्धिक एकात्मता वाढविण्यास मदत करता, आणि ही मुलाच्या विकासातील एक महत्त्वपूर्ण प्रक्रिया आहे.
एकात्मता आपल्या शरीरासारखीच असते, ज्यामध्ये निरोगी शरीर राखण्यासाठी वेगवेगळ्या अवयवांनी समन्वय साधून एकत्र काम केले पाहिजे. तसेच जेव्हा मेंदूचे वेगवेगळे भाग एकत्रित केले जातात, तेव्हा ते संपूर्णपणे सुसंवादीपणे कार्य करू शकतात, ज्याचा अर्थ कमी राग, अधिक चांगले वर्तन, अधिक सहानुभूती आणि चांगले मानसिक स्वास्थ्य तयार होते.
आणि हे करण्यासाठी, तुमचे त्रासदायक अनुभव त्यांच्यासोबत शेयर करा. तुमच्या मुलाला दिवसभर काय घडले याचे वर्णन करण्यास सांगा आणि त्यांना अनुकूल संवाद विकसित करताना कसे वाटते हे देखील जाणून घ्या.
तुम्हाला जास्त उपाय देण्याची गरज नाही. चांगले पालक होण्यासाठी तुमच्याकडे सर्व उत्तरे असण्याची देखील गरज नाही. फक्त त्यांचे बोलणे ऐकून घेणे आणि
त्यांना पडलेले प्रश्न सोप्या शब्दांचा वापर करून स्पष्ट करायला सांगितल्याने त्यानाच त्याच्या अनुभवाची जाणीव होईल, त्यांच्या आठवणी एकत्रित करण्यास मदत होईल.
also read: Parenting Tips in Marathi | तुमचे मूल तणावात तर नाही ना? या पद्धतीने जाणून घ्या
#6: तुमच्या स्वतःच्या बालपणावर विचार करा (Reflect On Your Own Childhood)
आपल्यापैकी अनेकांना आपल्या स्वतःच्या पालकांपेक्षा वेगळे पालक बनवायचे असत . ज्यांचे चांगले संगोपन आणि आनंदी बालपण होते त्यांनाही आपले पालनपोषण कसे झाले याचे काही पैलू बदलावेसे वाटतात.
पण बरेचदा, जेव्हा आपण तोंड उघडतो तेव्हा आपण आपल्या पालकांप्रमाणेच बोलतो.
आपल्या स्वतःच्या बालपणावर विचार करणे हे आपण ज्या असे पालक का आहोत हे समजून घेण्याच्या दिशेने एक पाऊल आहे. तुम्हाला ज्या गोष्टी बदलायच्या आहेत त्या लक्षात घ्या आणि त्या वास्तविक परिस्थितीत तुम्ही ते वेगळ्या पद्धतीने कश्या सांभाळाल याचा विचार करा. सावध राहण्याचा प्रयत्न करा आणि पुढच्या वेळी जेव्हा ते मुद्दे समोर येतील तुम्ही तुमचे वागणे कसे बदलाला या कडे लक्ष द्या .
सुरुवातीला यश मिळाले नाही तर हार मानू नका. एखाद्याच्या मुलांच्या संगोपनाच्या पद्धती जाणीवपूर्वक बदलण्यासाठी सराव आणि भरपूर सराव करावा लागतो.
#7: तुमच्या स्वतःच्या आरोग्याकडे लक्ष द्या (Pay Attention To Your Own Well-Being)
पालकांनाही आराम हवा आहे.
पालकांचा दमछाक टाळण्यासाठी आपल्या स्वतःच्या आरोग्याकडे लक्ष द्या.
अनेकदा, मूल जन्माला आल्यावर तुमच्या स्वत:च्या गरजा किंवा तुमच्या वैवाहिक आरोग्यासारख्या गोष्टी दुर्लक्ष केल्या जातात. जर तुम्ही त्यांच्याकडे लक्ष दिले नाही, तर ते तुमच्या आयुष्यातील मोठ्या समस्या बनतील. तुमच्या जोडीदारासोबतचे नाते घट्ट करण्यासाठी देखील वेळ काढा.
तणावग्रस्त पालकांमध्ये भांडण होण्याची जास्त शक्यता असते. पालकत्व (parenting help ) मदतीसाठी विचारण्यास घाबरू नका. स्वत: ची काळजी घेण्यासाठी आणि स्ट्रेस मॅनेजमेंट साठी थोडा “Me -Time ” मिळणे आणि मनात उस्फुर्ती आणण्यासाठी गरजेचे आहे.
पालक आपल्या मुलाची शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या कशी काळजी घेतात याने त्यांच्या पालकत्वात आणि कौटुंबिक जीवन या दोन्ही बाबींमध्ये मोठा फरक पडेल. ही दोन क्षेत्रांत समतोल राखण्यास जर अयशस्वी झाल्यास, तुमच्या मुलालाही याचा त्रास होईल.
#8 काहीही झालं तरी जोरात मारू नका (Do Not Spank, No Matter What)
यात काही शंका नाही की, काही पालकांसाठी, मारणे हे तात्पुरती शिस्त घडवून आणण्यासाठी आणि पालकांना तात्पुरती आराम देण्यासाठी योग्य वाटते.
तथापि, ही पद्धत मुलाला योग्य आणि अयोग्य याची शिकावण देत नाही. हे फक्त मुलाला बाह्य परिणामांची भीती बाळगण्यास शिकवते. त्यानंतर मुलं हि फक्त अयोग्य वर्तन करून पकडले जाऊ नये साठीच प्रयत्न करतात .
तुमच्या मुलाला मारणे हे तुमच्या मुलासाठी अश्या प्रकारे घडवतात कि हिंसाचारानेच गोष्टी नीट होतात . ज्या मुलाला मारले जाते, ओरडले जाते, शिक्षा केल्या जातात ती मुले इतर मुलांशी भांडण करण्यास प्रवक्त असतात . त्यामुळे ते आगाऊ होण्याशी शक्यता असते आणि त्याचबरोबर कोणत्याही समस्या सोडविण्यासाठी ते रंगीत शब्द व मारामारी चा वापर करतात.
नंतर पुढे आयुष्यात, ते अपराधीपणा आणि विरोधी वर्तन, वाईट पालक-मुलांचे संबंध, मानसिक आरोग्य समस्या आणि घरगुती हिंसाचाराचे बळी किंवा अत्याचार अश्या गोष्टींना बळी पडतात.
शिस्तीचे अनेक चांगले पर्याय आहेत जे अधिक प्रभावी सिद्ध झाले आहेत— सकारात्मक शिस्त (वरील टीप #3) आणि सकारात्मक मजबुतीकरण (reinforcement )
#9: गोष्टी दृष्टीकोनात ठेवा आणि तुमचे पालकत्वाचे ध्येय लक्षात ठेवा (Keep Things In Perspective And Remember Your Parenting Goal)
मुलाचे संगोपन करण्याचे तुमचे ध्येय काय आहे? (Parenting Goal In Marathi)
जर तुम्ही इतर पालकांसारखे असाल, तर तुमची इच्छा आहे की तुमच्या मुलाने शाळेत चांगले अभ्यास करावे, वेगवेळ्या स्पर्धामध्ये भाग घ्यावे, जबाबदार आणि स्वतंत्र असावे, आदरणीय असावे, तुमच्याशी आणि इतरांशी सकारात्मक नातेसंबंधांचा आनंद घ्यावा, काळजीपूर्व आणि दयाळू व्हावे आणि आनंदी, निरोगी आणि परिपूर्ण व्हावे.
पण त्या सर्व ध्येयांसाठी तुम्ही किती वेळ त्यांच्यासोबत घालवता?
जर तुम्ही इतर पालकांसारखे असाल, तर तुम्ही कदाचित दिवसभरात जास्त वेळ घालवण्याचा प्रयत्न करत असाल. लेखक म्हणून, सिगल आणि ब्रायसन, त्यांच्या पुस्तकात, द होल-ब्रेन चाइल्ड या पुस्तकात सूचित करतात
तुमच्या मुलाची भरभराट होण्यास मदत करण्याऐवजी, तुम्ही बहुतेक वेळ फक्त त्यांच्यासोबत जगण्याचा प्रयत्न करण्यात घालवता!
फक्त जगण्याची भावनेला तुमच्या जीवनावर वर्चस्व गाजवू देऊ नका, पुढच्या वेळी तुम्हाला राग आला किंवा निराश वाटली, तर एक पाऊल मागे जा. राग आणि निराशा याने तुमच्या आणि तुमच्या मुलाच्या आयुष्यावर काय परिणाम होईल याचा विचार करा.
त्याऐवजी, प्रत्येक नकारात्मक अनुभवाला त्यांच्यासाठी शिकण्याच्या संधीमध्ये बदलण्याचे मार्ग शोधा. तसेच एखादी मोठी समस्या देखील त्यांच्या मानसिक विकास होण्यासाठी मदत करू शकेल जर तुम्ही त्यातून त्यांना काहीतरी शिकवण्याचा प्रयत्न केला तर आणि ना कि त्यांना कंट्रोल करायचा .
हे केल्याने तुम्हाला केवळ चांगले दृष्टीकोन ठेवण्यास मदत होणार नाही, तर तुम्ही पालकत्वाच्या तुमच्या प्राथमिक उद्दिष्टांपैकी एकावर काम करत आहात – तुमच्या मुलाशी चांगले नाते निर्माण कराल .
#10: विकसित मानसशास्त्र आणि न्यूरोसायन्स संशोधनातील निष्कर्षांचा वापर करून सोप्या गोष्टी वापर (Take A Shortcut By Utilizing Findings In Latest Psychology And Neuroscience Research)
शॉर्टकटचा अर्थ असा नाही की तुमच्या मुलांत फसव्या युक्तीने बदल घडवून आणा . मला असे म्हणायचे आहे की शास्त्रज्ञांना आधीच माहित असलेल्या गोष्टींचा फायदा घ्या.
पालकत्व म्हणजेच parenting हे मानसशास्त्रातील सर्वाधिक संशोधन केलेले क्षेत्र आहे. पालकत्वाची अनेक टेक्निक्स , प्रॅक्टिस किंवा traditions वैज्ञानिकदृष्ट्या researched, verified, refined, or refuted केलेले आहे म्हणजे यावर खूप संशोधन करण्यात आलेले आहे.
मुलाचे संगोपन करण्यासाठी सर्वोत्तम पालक सल्ल्यासाठी आणि विज्ञानाद्वारे समर्थित असलेल्या माहितीसाठी, येथे माझे आवडते विज्ञान-आधारित पालक पुस्तकांपैकी एक आहे, पालकत्वाचे विज्ञान (The Science of Parenting.)
वैज्ञानिक ज्ञान वापरणे अर्थातच एका वेळेत योग्य बसणारे धोरण नाही. प्रत्येक मूल वेगळे असते. उत्तम पालकत्वाच्या शैली (parenting idea in marathi ), तुमच्या मुलाच्या स्वभावानुसार तुम्ही निवडू शकता अशा अनेक वेगवेगळ्या पालकांच्या पद्धती असू शकतात .
शिस्तीसाठी spanking वापरणे हे एक चांगले उदाहरण आहे म्हणजे आपण त्यांना मारू शकतो याची फक्त जाणीव . असे अजून बरेच चांगले पर्याय आहेत, उदा. redirection- त्याने मन दुसऱ्या गोष्टीमध्ये रमावणे ज्याची त्यांना आवड असेल , reasoning (स्पष्ट कारण त्यांना समजावणे आणि त्यांच्याकडून समजून घेणे) , time-in (वेळेची मर्यादा). तुम्ही तुमच्या मुलासाठी सर्वोत्तम काम करणारी परंतु दंडात्मक नसलेली शिस्त पद्धत निवडू शकता.
अर्थात, तुम्ही “पारंपारिक” किंवा “जुन्या शाळा” पालक शैली वापरणे देखील निवडू शकता (उदा. शिक्षा करणे किंवा मारणे) आणि तरीही “समान” परिणाम मिळू शकतात.
भिन्न संवेदनाक्षमतेने आम्हाला दाखवून दिले आहे की भिन्न स्वभाव असलेली मुले पालकत्वाच्या गुणवत्तेवर भिन्न प्रतिक्रिया देतात.
ज्यांना पालकत्वाच्या गुणवत्तेसाठी अधिक संवेदनाक्षम असतात त्यांना चांगल्या पालकत्वाखाली चांगले परिणाम मिळतील परंतु वाईट पालकत्वाखाली वाईट परिणाम होतील.
ज्यांना कमी संवेदनाक्षम आहेत त्यांचे पालक त्यांच्याशी कितीही कठोर वागले तरीही ते “चांगले निघू शकतात”. परंतु याचा अर्थ असा नाही की त्या पद्धती चांगल्या आहेत. ही मुले फक्त भाग्यवान आहेत. वाईट पालकत्व असूनही ते भरभराट करू शकतात, त्यामुळे नाही.
जेव्हा तुम्ही चांगल्या-संशोधित, चांगल्या पद्धतींचा वापर करू शकता तेव्हा sub-par parenting practices संधी का घ्यावी?
पालकत्वाचे महत्त्व कमी लेखता येणार नाही. विज्ञान-आधारित पालकांचा सल्ला घेणे हा पालकांसाठी सर्वात सोपा मार्ग असू शकत नाही. यासाठी अल्पावधीत तुमच्याकडून अधिक काम करण्याची आवश्यकता असू शकते परंतु दीर्घकाळात तुमचा बराच वेळ आणि वेदना वाचवू शकते.
पालकत्वाचे अंतिम विचार
चांगली गोष्ट अशी आहे की पालकत्व कठीण असले तरी ते खूप फायद्याचे आहे. वाईट भाग म्हणजे बक्षिसे सहसा कठोर परिश्रमापेक्षा खूप उशीरा येतात. पण जर आपण आत्ताच सर्वतोपरी प्रयत्न केले तर शेवटी आपण बक्षिसे मिळवू आणि खेद वाटावा असे काहीही नाही.
For more information read: 50 Easy Ways to Be a Fantastic Parent
